عوارض دندانی و فکی مکیدن انگشت دست و پا در کودکان و راه های پیشگیری از آن

عوارض دندانی و فکی مکیدن انگشت دست و پا در کودکان و راه های پیشگیری از آن

مکیدن انگشت شست یک واکنش طبیعی در بین کودکان است. کودکان با مکیدن انگشتان دست و پا، پستانک و چیزهای دیگر احساس آرامش وخوشحالی می‌کنند. این کار کمک می‌کند آن‌ها دنیای پیرامون خود را بیشتر درک کنند. مکیدن انگشتان در کودکان خردسال نه‌ تنها موجب تسکین آن‌ها می‌شود بلکه کمک می‌کند زودتر به خواب بروند. معمولا در اوایل کودکی هیچ جای زخم ناشی از مکیدن انگشت شست در کودکان مشاهده نمی‌شود. کودکان اغلب عادت مکیدن انگشت را در سن 2 تا 4 سالگی ترک می‌کنند. اما گر مکیدن انگشت شست یا سایر انگشتان بعد از 2 یا 4 سالگی ادامه پیدا کند می‌تواند رشد طبیعی فک را تحت تاثیر قرار داده و درنتیجه موجب نامرتبی دندان‌ها شود.

علت

کودکان به‌طور طبیعی تمایل به مکیدن انگشت شست و یا سایر انگشتان خود را دارند. جالب است بدانید که حتی برخی از کودکان از دوران جنینی و در رحم مادر شروع به مکیدن انگشت می‌کنند. این عادت معمولا در چند سال اول زندگی آن‌ها ادامه دارد. کودکان خردسال با مکیدن انگشت خود احساس آرامش کرده و ساکت می‌شوند.

مکیدن انگشت در کودکان تا حدودی جنبه درمانی دارد. آن‌ها هنگام مواجه شدن با استرس و ناراحتی با مکیدن انگشت خود واکنش نشان می‌دهند. هنگامی که نوزاد از مکیدن انگشت خود هنگام گرسنگی، خستگی، بی‌حوصلگی و یا بی‌قراری احساس راحتی و آرامش به او دست می‌دهد دیگر جای تعجب ندارد که به این کار عادت کرده و همچنان ادامه دهد. عادت مکیدن انگشت در برخی از کودکان همچنان با رشد آن‌ها ادامه دارد. اگر این عادت دهانی تا سن مدرسه ادامه پیدا کند قطعا عوارض جانبی منفی کودکان را تهدید خواهد کرد.

تاثیر مکیدن انگشت شست بر روی دندان‌ها

اگر کودک بعد از 5 سالگی همچنان به مکیدن انگشت پا یا دست ادامه دهد این امر ممکن است مشکل‌ساز شود. کودکانی که عادت به مکیدن انگشت دارند علاوه‌بر این‌که به ‌خاطرعادت کودکانه ممکن است در مدرسه مورد تمسخر دوستان قرار بگیرند بلکه ممکن است دچار مشکلات گفتاری، سلامتی و دندانی نیز بشوند.

مشکلات گفتاری

مکیدن انگشت در کودکان ممکن است موجب عدم توانایی در تلفط  صحیح برخی حروف مانند “ت” و “د” شود. در چنین حالتی کودکان نیاز به گفتاردرمانی خواهند داشت.

میکروب

کودکان معمولا به‌طور مرتب دستان خود را نمی‌شویند در نتیجه وقتی انگشت خود را داخل دهان می‌کنند میکروب زیادی از طریق انگشتان وارد دهان آن‌ها می‌شود. کودکان هر چه بیشتر در معرض میکروب باشند طبیعتا زودتر بیمار می‌شوند. مکیدن مزمن انگشتان ممکن است موجب عفونت و پینه در پوست انگشت شود. همانطور که قبلا اشاره شد تنها دلیل این امر وجود میکروب در دهان کودکان است.

مشکلات دندانی

مکیدن مکرر و شدید انگشت شست ممکن است موجب نامرتبی دندان‌ها، رشد نامناسب فک، عدم همترازی دندان‌های بالا و پایین و اختلال در جویدن شود.

نامرتبی دندان‌ها

نامرتبی دندان‌ها که در اثر مکیدن انگشت بوجود می‌آید اغلب به 2 صورت مشاهده می‌شود:

• اپن بایت دندان‌های قدامی:  در این حالت دندان‌های قدامی بالا و پایین هنگام خوردن یا گاز زدن روی هم قرار نمی‌گیرند. معمولا وقتی عادت مکیدن انگشت زود ترک شود ناهنجاری اپن بایت به‌خودی خود اصلاح می‌شود.
• کراس بایت خلفی: در این حالت فک بالا کوچکتر از فک پایین بوده و در نتیجه دندان‌های خلفی فک بالا در داخل دندان‌های پایین قرار می‌گیرند. کراس بایت خلفی به‌خودی خود برطرف نمی‌شود و معمولا با درمان‌های ارتودنسی مانند وسیع‌کننده کام و یا بریس‌ها اصلاح می‌شود.

رشد و تکامل نامنظم دهان

مکیدن انگشت در کودکان بعد از دوره پیش دبستان نه‌ تنها به دندان‌های کودک آسیب می‌رساند بلکه رشد دهان و فک را مختل می‌کند. بسیاری از اوقات وقتی دندان‌ها نامرتب هستند فک‌ها ممکن است هم اندازه نبوده و ناهنجاری فک ایجاد شود. در چنین حالتی کودک معمولا در جویدن دچار مشکل شده و در قسمت پایین گونه خود احساس درد کرده و از طریق دهان باز تنفس می‌کند.

آیا تاثیر مکیدن پستانک همانند مکیدن انگشت شست است؟

مکیدن پستانک نیز ممکن است موجب جابه‌جایی دندان‌های نوزاد شود. از آن جایی‌که کودکان قبل از 7 سالگی و رفتن به مدرسه عادت مکیدن پستانک را ترک می‌کنند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد مکیدن پستانک مشکلات کمتری ایجاد کند. ترک پستانک راحت‌تر از ترک مکیدن انگشت است. کودکانی که پستانک می‌مکند معمولا کمتر به سراغ مکیدن انگشت می روند. فراموش نکنید که پستانک نباید شیرین شود چون موجب پوسیدگی دندان کودکان می‌شود.

چگونه باید عادت مکیدن انگشت را در کودکان ترک داد؟

دستورالعمل‌هایی که در این قسمت ارائه می‌دهیم کمک می‌کند تا کودکان عادت مکیدن انگشت را ترک کنند:

• کودک را به خاطر مکیدن انگشت پا یا دست تنبیه نکنید و مثبت عمل کنید. به‌جای تنبیه از شیوه تشویق وارد عمل شوید و هنگامی که کودک انگشت خود را برای مکیدن وارد دهان نکرد حتما او را تشویق کنید.
• شب‌ها هنگام خواب، انگشت کودک را با نوار زخم یا دستکش بپوشانید. کاری کنید کودک درک کند که این روش تنبیه نیست بلکه نوعی پیشگیری و یادآوری ترک عادت مکیدن است.
• تقویمی آماده کنید و اجازه دهید کودکتان روزهایی را که انگشت خود را برای مکیدن به دهان نبرده، در تقویم علامت بزند. اگر ترک عادت به مدت 1 هفته طول کشید حتما با هدیه او را تشویق کنید. اگر ترک عادت تا 1 ماه ادامه پیدا کرد هدیه باارزش‌تر (مانند عروسک یا  بازی ویدئویی) برای او تهیه کنید.  بعد از 1 ماه معمولا عادت مکیدن انگشت ترک می‌شود. با راه‌های مختلف، کودک خود را در دوره درمان تشویق کنید تا دوباره به سراغ مکیدن انگشت خود  نرود.
• اگر احساس کردید که کودک در زمان اضطراب انگشت خود را می‌مکد به‌جای تمرکز روی مکیدن انگشت به ‌دنبال راهی برای کاهش اضطراب او باشید.
• اوقاتی را که کودکتان بیشتر تمایل به مکیدن انگشت دارد ( سوار شدن در ماشین و یا تماشای فیلم) را به‌خاطر بسپارید و سعی کنید در این مواقع سر او را گرم و فکر او را منحرف کنید.
• به‌طور واضح به او شرح دهید که اگر به مکیدن انگشت خود ادامه دهد چه مشکلاتی برای دندان‌های او پیش خواهد آمد.

پیشگیری و درمان ارتودنسی

با کمک متخصص ارتودنسی می‌توان  به کودکانی که بالای 6 سال سن داشته و هنوز عادت به مکیدن شدید و مکرر انگشت خود دارند کمک کرد تا این کار را ترک کنند. متخصصین ارتودنسی ابزار خاصی را روی انگشت کودکان قرار می‌دهند تا لذت مکیدن کمتر شده و عادت  را ترک کنند. اگر کودک قبل از این که به دندان‌هایش آسیبی وارد کند عادت خود را ترک نکند برای رفع نامنظمی و رشد نادرست دندان‌ها در آینده قطعا نیاز به درمان‌های ارتودنسی خواهد داشت.

ابزار دندانپزشکی برای ترک عادت

با قرار دادن محافظ‌های پلاستیکی و نرم در داخل دهان و روی انگشت می‌توان از مکیدن انگشتان کودکان جلوگیری کرد. محافظ شست یا انگشت یک لوله پلاستیکی و نرم است که روی  مچ دست کودک بسته شده و انگشت شست را کامل می‌پوشاند و به‌ گونه ای طراحی شده که به‌راحتی داخل دهان جا می‌شود.

گاهی تجهیزات ارتودنسی مخصوص مانند کرایب دندانی (بریس ثابت سقف دهان) توسط دندانپزشک و یا متخصص ارتودنسی روی دندان‌های کودک قرار می‌گیرد تا مانع مکیدن انگشت شود. استفاده از کرایب دندانی در اصل آخرین راه ‌حل ترک عادت مکیدن انگشت در کودکان بزرگ‌تر و یا نوجوانانی است که دوست دارند مکیدن انگشت خود را ترک کنند اما نیاز به یادآوری دارند. این وسیله از یک صفحه فلزی تشکیل شده که در سقف دهان می‌گیرد و به‌عنوان بازدارنده فیزیکی عمل می‌کند. بریس ثابت سقف دهان توسط بندها به دندان آسیاب اول آرواره بالا می‌چسبند و تاثیر خوبی در ترک عادت دارند. این ابزار ارتودنسی گاهی موجب کاهش ناهنجاری‌هایی چون اورجت زیاد و اپن بایت در دندان‌های دائمی نیز می‌شود. درمان ارتودنسی جامع برای اصلاح هر گونه پیامد و یا وضعیت غیرطبیعی دندان‌ها و فک اغلب بهترین روش برای ترک عادت مکیدن انگشت پا و دست هستند.

تجهیزات دندانپزشکی برای اصلاح آسیب

اگر عادت مکیدن انگشت شست و یا سایر انگشت‌ها زود ترک نشود و دندان‌ها و یا لثه کودک دستخوش آسیب و تغییر شود باید به سراغ خدمات گران قیمت متخصصین ارتودنسی رفت. اغلب افراد بریس‌های دندانی را دیده‌اند. بریس و یا سیم‌کشی دندان روش استانداردی برای مرتب کردن دندان‌ها است. گرچه انواع مختلف بریس وجود دارد اما بیشتر آن‌ها دارای  براکت‌ها هستند. براکت‌ها بخشی از سیم‌کشی دندانی هستند که حاوی فلزات کوچک و یا اشیای سرامیکی هستند که روی دندان‌ها قرار می‌گیرند.