جابجایی، انحراف، جلو و عقب بودن فک
جابجایی،انحراف، جلو و عقب بودن فک
فک متشکل از دو بخش است؛ ماگزیلا یا فک بالا و مندیبل یا فک پایین. گاهی اوقات این بخش‌ها دچار انحراف بوده و به دلایل عملکردی یا زیبایی نیاز به اصلاح دارند. جراحی اصلاحی فک موجب صاف و مرتب شدن دندان و فک شده و اغلب تحت عنوان جراحی ارتوگناتیک شناخته می‌شود؛ ارتو به معنی مرتب کردن و گناتیک مرتبط با فک می‌باشد. این جراحی اکثر اوقات زمانی انجام می‌شود که ناهنجاری فک در اثر مشکل اسکلتی ایجاد شده و با بریس‌ها یا سایر تجهیزات ارتودنسی مانند هدگیر قابل اصلاح نباشد، اما این روش تنها درمان ممکن نمی‌باشد.
ناهنجاری فک چیست؟
هنگامی که دندان‌های بالا و پایین به راحتی روی هم قرار نگیرند علت آن میتواند ناهنجاری فک باشد. دو نوع از قابل توجه‌ترین انواع ناهنجاری فک اورجت زیاد که در اثر آن دندان‌های بالا خیلی جلوتر قرار دارند و آندربایت یا اورجت معکوس که دندان‌های پایین جلوی دندان‌های بالا قرار میگیرند، می‌باشند. متخصصین ارتودنسی گزینه‌های درمانی مختلفی را ارائه می‌کنند، اما بطور کلی فرایند اصلاح این مشکلات میتواند یک سال یا بیشتر طول بکشد.
علائم
علائمی که می‌توانند نشان دهنده‌ی ناهنجاری فک باشند عبارتند از:
- جلو یا عقب بودن بیش از حد فک
- فک ناصاف
- درد و سفتی هنگام جویدن
- مشکلات تنفسی بخصوص تنفس زیاد از راه دهان حتی هنگامی که بینی گرفته نیست.
- مشکل در خوابیدن به دلیل درد در فک یا فشار روی فک هنگام خوابیدن روی پهلو یا شکم
- مشکل در تکلم، از جمله درد هنگام صحبت کردن یا ناتوانی در تلفظ برخی حروف به دلیل سفتی یا درد در فک
- درد کلی در فک یا صورت حتی هنگامی که در حال حرکت نباشد.
انواع روابط فکین
در دسته بندی الگوی اسکلتی صورت رابطه‌ی بین دندان‌ها نیز در نظر گفته می‌شود:
اسکلتی کلاس ۱
هنگامی که فک‌ها متناسب با هم و جمجمه رشد می‌کنند، دارای نسبت کلاس ۱ هستند. در این حالت، فک بالا کمی جلوتر از فک پایین است و قوس پایین داخل قوس بالا قرار میگیرد بطوری که دندان‌های بالا و پایین دارای همپوشانی جزئی هستند. این وضعیت مطلوب می‌باشد. در صورتی که تمام دندان‌ها مرتب باشند، چنین شرایطی ایده‌آل است. در این حالت نیمرخ صافی وجود دارد.
اسکلتی کلاس ۲
این وضعیت گاهی اوقات اورجت زیاد یا بیرون زدگی فک نامیده می‌شود و در آن دندان‌های بالا خیلی جلوتر از دندان‌های پایین قرار گرفته‌اند. در این شرایط هم دندان‌های جلو و هم دندان‌های عقب جلوتر از دندان‌های پایین می‌باشند.
انواع و عوارض نامرتبی کلاس دو عبارتند از:
- دیپ بایت: دندان‌های جلو در پایین به طرف کام دهان بیرون می‌آیند و هنگام خندیدن پنهان هستند.
- کراس بایت: پهنای فک بالا برای اینکه بطور مناسب روی فک پایین قرار بگیرد بسیار کم است. کراس بایت دربرگیرنده‌ی استخوان است و مستلزم درمانی به غیر از بریس‌های عادی می‌باشد.
- دندان‌های نهفته شده: دندان‌هایی که زودتر بیرون آمده‌اند فضای مورد نیاز برای دندان‌هایی که در سنین بالاتر بیرون می‌آیند را اشغال می‌کنند. بطور معمول این دندان‌ها داخل استخوان باقی می‌مانند.
- بهم ریختگی: دندان‌های دائمی بزرگ بوده و فک برای اینکه تمام دندان‌ها را در خود جا دهد کوچک است.
اسکلتی کلاس ۳
نامرتبی کلاس ۳ شرایطی است که فک پایین جلو آمده باشد که علت آن میتواند رشد بیش از حد فک پایین، رشد کمتر از حد عادی فک بالا یا ترکیبی از هر دو باشد. این وضعیت میتواند حتی در صورتی که دندان‌ها هنگام بسته شدن بطور مناسب روی هم قرار نگیرند رخ دهد. گاهی اوقات با بسته شدن فک، یک دندان به دندان دیگر روی فک مخالف ضربه زده و فک را به طرف جلو می‌راند. این حالت آندربایت نیز نامیده می‌شود و از نیمرخ بصورت مقعر دیده می‌شود. ناهنجاری کلاس ۳ در فک باعث این مشکل می‌شود:
- آندربایت: دندان‌های پایین روی دندان‌های بالا می‌افتند.
درمان ناهنجاری فک
درمان باید کاملاً اختصاصی و وابسته به شرایط فردی بیمار باشد. برخی توصیه‌های درمانی ارائه شده توسط متخصصین عبارتند از:
بریس‌ها
بریس‌ها درمان استاندارد برای ناهنجاریهای دندانی و فکی هستند. درمان معمول شامل براکت‌های چسبیده به دندان‌ها و اتصال آنها با یک سیم است. معمولاً در فواصل منظم طی یک تا سه سال، متخصص ارتودنسی سیم را محکم می‌کند که به تدریج باعث حرکت دندان‌ها و فک و مرتب شدن آنها می‌گردد. بریس‌ها اغلب درمان اصلی برای اورجت زیاد که در اثر آن فک بالا بیش از حد جلو بوده و دندان‌های بالا بیرون آمده‌اند، می‌باشند.
هدگیر
هدگیر وسیله ای است که جلوی رشد بیش از حد فک بالا را میگیرد و برای اصلاح ناهنجاری کلاس 2 در سنین رشد مناسب است
وسیع کننده فک بالا
وسیع کننده فک بالا مشکل کراس بایت را اصلاح می‌کند که در آن دندان های عقبی بالا در داخل دندان های عقبی پایین قرار میگیرند . وسیع کننده‌ی فک بالا یک قاب سیمی است که در کام بالا قرار داده می‌شود.
فیس ماسک جلوکشنده
یک وسیله دیگر برای اصلاح آندربایت فیس ماسک است که ظاهری شبیه به هدگیر معکوس دارد و به مدت حداقل 14 ساعت در شبانه روز استفاده می‌شود.
جراحی فک
در موارد شدید ناهنجاری فک، ممکن است نیاز به جراحی ارتوگناتیک فک باشد. یک جراح دهان و فک و صورت از صفحه‌های ثابت، پیچ و سیم‌هایی برای اصلاح مشکل در فک استفاده می‌کند. جراحی معمولاً تنها زمانی توصیه می‌شود که ناهنجاری فک بر عملکردهای روزمره مانند خوردن، صحبت کردن و خوابیدن تاثیر گذاشته‌اند.
چندین نوع جراحی فک وجود دارد که انتخاب آنها بستگی به این دارد کدام بخش از فک مستلزم اصلاح می‌باشد. انجام این انواع جراحی‌ها هنگام اصلاح فک از طریق جلو یا عقب کشیدن آن ضروری هستند.
استئوتومی فک بالا
این نوع جراحی برای اصلاح فک بالایی که بطور قابل ملاحظه‌ای به عقب رفته است، کراس بایت یا هنگامی که دندان‌های بسیار زیاد یا بسیار کمی نمایان هستند، مورد استفاده قرار میگیرد. این روش همچنین میتواند اپن بایت را نیز اصلاح کند.
استئوتومی فک پایین
این جراحی فک پایینی که بیش از حد عقب یا جلو باشد را اصلاح می‌کند. جراح استخوان فک را جهت دستیابی به بهترین حالت ممکن به طرف عقب یا جلو حرکت می‌دهد.
ژنیوپلاستی (چانه)
کوچک بودن چانه اغلب همراه با عقب بودن شدید فک پایین می‌باشد. بطور معمول، جراح میتواند طی یک عمل جراحی شکل فک را تغییر داده و ساختار چانه را نیز اصلاح کند.
هزینه
انواع مختلفی از ناهنجاری فک وجود دارد که بستگی به شدت آنها درمان‌ها با هزینه‌های متغیری وجود دارد. در میان درمان‌های ذکر شده در بالا، بریس‌ها و هدگیر کمترین هزینه و جراحی فک بالاترین هزینه را دارد. سایر درمان‌ها دارای هزینه‌های متوسطی هستند.
